Rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm: Biểu hiện và cách điều trị

Rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm là tình trạng phổ biến với biểu hiện đặc trưng là khí sắc trầm buồn, mất hứng thú xuất hiện đồng thời với trạng thái lo âu, căng thẳng. Rối loạn này có mức độ không quá nghiêm trọng và có thể điều trị bằng thuốc kết hợp với liệu pháp tâm lý.

Rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm là gì?

Rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm (Mixed Anxiety – Depressive Disorder) là một rối loạn tâm thần có cả biểu hiện trầm cảm và lo âu, tuy nhiên triệu chứng lại không đủ nổi bật và chưa đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn để đưa ra chẩn đoán riêng biệt. Vì vậy, rối loạn này thường sẽ có mức độ nhẹ hơn so với rối loạn lo âu và bệnh trầm cảm.

Rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm có cả biểu hiện lo âu, căng thẳng đi kèm với khí sắc trầm buồn, u uất

Nếu phát hiện sớm, rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm có thể được kiểm soát nhanh chóng, ít để lại di chứng. Tuy nhiên, trường hợp không được điều trị kịp thời có thể tiến triển nặng, ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Theo thống kê của Viện sức khỏe tâm thần - Bệnh viện Bạch Mai, rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm là dạng rối loạn tâm thần thường gặp nhất hiện nay. Dù mức độ chưa quá nghiêm trọng như trầm cảm hay rối loạn lo âu, nhưng người bệnh cũng phải đối mặt với khá nhiều ảnh hưởng ở khía cạnh công việc, học tập, các mối quan hệ…

Biểu hiện của rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm

Như đã đề cập, rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm có cả biểu hiện lo âu và trầm cảm. Tuy nhiên, mức độ của các triệu chứng thường không quá rõ rệt hay nổi bật nên chưa đủ tiêu chuẩn để đưa ra chẩn đoán riêng biệt.

Các triệu chứng lo âu và trầm cảm phải xảy ra đồng thời, tồn tại cùng nhau. Nếu cả hai nhóm triệu chứng đủ nổi bật để đưa ra chẩn đoán riêng biệt, trầm cảm phải được ưu tiên do mức độ và ảnh hưởng nghiêm trọng hơn so với rối loạn lo âu.

Người bị rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm thường xuyên rơi vào trạng thái căng thẳng, mệt mỏi, mất ngủ

Các biểu hiện của rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm:

Khí sắc giảm, buồn bã, u sầu…
Mất đi sự quan tâm, hứng thú với các hoạt động (kể cả những sở thích trước đây)
Gần như không còn cảm giác hài lòng và vui vẻ, thích thú
Lo âu, lo lắng về mọi thứ trong cuộc sống, có thể là sức khỏe của bản thân, công việc, tài chính…
Bồn chồn, mất khả năng thư giãn
Khô miệng, khó chịu ở vùng dạ dày, run rẩy, đánh trống ngực…
Một số trường hợp giảm ham muốn tình dục, rối loạn kinh nguyệt
Giảm khả năng tập trung và chú ý

Nhìn chung, rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm có đầy đủ biểu hiện lo âu, khí sắc trầm buồn, mất hoặc giảm hứng thú. Cả hai nhóm triệu chứng này xảy ra đồng thời khiến sức khỏe suy giảm đáng kể, ảnh hưởng đến hiệu suất lao động, học tập và các mối quan hệ.

Nguyên nhân gây rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm

Stress được cho là yếu tố quan trọng trong cơ chế bệnh sinh của rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm. Thực tế, ngưỡng chịu đựng stress của mỗi người là khác nhau. Một số người có thể chịu được áp lực lớn trong một thời gian dài nhưng số khác lại không.

Khi stress xảy ra liên tục trong một thời gian dài, hệ thần kinh sẽ bị ức chế dẫn đến thay đổi nồng độ các chất dẫn truyền thần kinh. Sự thay đổi này kéo theo một loạt các biểu hiện liên quan đến khí sắc và nhiều phản ứng cơ thể đi kèm.

Căng thẳng kéo dài được xem là nguyên nhân chính gây rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm

Dưới đây là một số nguyên nhân, yếu tố được xác định có liên quan đến rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm:

Stress - căng thẳng thần kinh: Stress được xem là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm. Các chuyên gia nhận thấy, rối loạn này không phát triển sau các biến cố lớn mà là kết quả do căng thẳng thần kinh kéo dài như áp lực công việc, tài chính không ổn định, phải chăm lo cho người thân bị bệnh…
Đặc điểm tính cách: Nhân cách chi phối nhiều đến khả năng chịu đựng stress. Những người có tính cách cẩn thận quá mức, chi li, hay lo lắng, nhạy cảm… dễ phát triển rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm sau khi phải đối mặt với căng thẳng dai dẳng. Ngược lại, những người có tính cách mạnh mẽ có thể điều chỉnh tâm trạng chỉ sau một thời gian ngắn.
Kỳ vọng không thực tế: Những người có kỳ vọng quá nhiều vào bản thân dễ thất vọng khi cuộc sống không như ý. Kỳ vọng càng cao thất vọng càng nhiều, kết quả là gây ra trạng thái buồn bã, căng thẳng, chán nản.
Các yếu tố khác: Rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm cũng có thể liên quan đến những yếu tố như lối sống không lành mạnh, thường xuyên sử dụng rượu bia, thuốc lá, sinh sống trong môi trường ồn ào, ô nhiễm quá mức…

Tương tự như rối loạn lo âu và bệnh trầm cảm riêng biệt, rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm thường gặp ở nữ giới. Nguyên nhân là do phái nữ có tính cách nhạy cảm, hay lo âu và khả năng chống đỡ với stress kém hơn so với nam giới.

Rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm có nguy hiểm không?

Rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm là tình trạng khá phổ biến, mức độ tương đối nhẹ nên có thể kiểm soát và điều trị dứt điểm. Tuy nhiên, những hiểu biết của cộng đồng về sức khỏe tâm thần còn hạn chế. Vì vậy, nhiều trường hợp không được thăm khám kịp thời.

Phát hiện muộn dẫn đến chậm trễ trong điều trị, gia tăng hành vi tự sát, lạm dụng rượu bia, giảm chất lượng cuộc sống, tăng tỷ lệ thất nghiệp và thu nhập không ổn định.

Nếu không được điều trị kịp thời, rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm có thể dẫn đến trầm cảm nặng

Rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm nếu được can thiệp sớm đa phần đều có đáp ứng tốt. Mức độ lo âu, căng thẳng, khí sắc buồn rầu… sẽ được cải thiện hoàn toàn. Tuy nhiên, do có liên quan đến tính cách nên dạng rối loạn này có thể tái phát nếu không có biện pháp phòng ngừa.

Ngoài ra, cần phải lưu ý các triệu chứng cơ thể do rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm gây ra như đau đầu, chán ăn, ăn uống kém, suy nhược thần kinh, rối loạn kinh nguyệt… Trong quá trình điều trị, nên xây dựng lối sống lành mạnh để cải thiện đồng thời cả sức khỏe thể chất và tinh thần.

Chẩn đoán rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm

Các triệu chứng của rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm dễ bị nhầm lẫn với rối loạn lo âu hoặc bệnh trầm cảm. Vì vậy, các bác sĩ sẽ trao đổi kỹ về triệu chứng mà bệnh nhân gặp phải để đưa ra chẩn đoán xác định. Nhìn chung, chẩn đoán rối loạn này chủ yếu dựa vào biểu hiện lâm sàng.

Các xét nghiệm cận lâm sàng như xét nghiệm máu (xét nghiệm sinh hóa, huyết hóa, xét nghiệm loại trừ nhiễm HIV, viêm gan B, C), xét nghiệm nước tiểu, điện não đồ, lưu huyết não, xét nghiệm hormon tuyến giáp, trắc nghiệm tâm lý, CT, MRI não… có thể được thực hiện để xác định bệnh lý kết hợp hoặc loại trừ các bệnh lý thực thể.

Để đưa ra chẩn đoán cuối cùng, các bác sĩ còn phải phân biệt rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm với rối loạn dạng cơ thể, rối loạn lo âu lan tỏa, rối loạn lưỡng cực, rối loạn do sử dụng chất… Chỉ khi không đáp ứng tiêu chuẩn của các bệnh lý này, bệnh nhân mới được chẩn đoán rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm.

Các phương pháp điều trị rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm

Về mức độ, rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm nhẹ hơn so với rối loạn lo âu và trầm cảm riêng biệt. Vì vậy, điều trị thường không quá phức tạp. Nếu can thiệp kịp thời và tuân thủ chỉ định của bác sĩ, tình trạng sẽ được kiểm soát nhanh chóng.

Các phương pháp điều trị được cân nhắc cho bệnh nhân rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm:

Các biện pháp giảm stress, giảm lo âu

Rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm có mối liên hệ mật thiết với stress. Vì vậy, bước đầu tiên là xây dựng kế hoạch kiểm soát căng thẳng để giảm mức độ lo âu và trầm cảm. Trước tiên, bệnh nhân sẽ được bác sĩ giải thích các triệu chứng gặp phải và lý do vì sao trạng thái lo âu, trầm cảm lại gây ra các biểu hiện thể chất.

Kiểm soát stress có vai trò quan trọng trong điều trị rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm

Sau đó, bệnh nhân sẽ được hướng dẫn các biện pháp giúp kiểm soát stress hiệu quả như:

Thực hiện các bài tập thư giãn, hoạt động thể lực mỗi ngày để gia tăng sức dẻo dai, giảm căng thẳng và giữ tinh thần thoải mái. Những nghiên cứu đã được thực hiện đều cho thấy, tập thể dục 30 phút mỗi ngày thực sự có hiệu quả giảm căng thẳng và lo âu.
Rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm có thể gây mất ngủ, khó ngủ. Chất lượng giấc ngủ đi xuống sẽ làm gia tăng mức độ căng thẳng, lo âu, chán chường. Vì vậy, nên thực hiện các biện pháp vệ sinh giấc ngủ để đảm bảo ngủ ngon, ngủ sâu giấc.
Không sử dụng rượu bia, thuốc lá và hạn chế đồ uống chứa cồn.
Xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý, cân bằng.
Giải tỏa căng thẳng trong cuộc sống bằng cách viết nhật ký hoặc chia sẻ với những người xung quanh.
Thực hiện các hoạt động lành mạnh để thư giãn, giải tỏa căng thẳng sau một ngày làm việc như nấu ăn, chăm sóc cây cối, chơi với thú cưng, vẽ tranh, đan len… Các hoạt động yêu thích sẽ giúp cân bằng hormone cortisol, qua đó giảm đáng kể mức độ lo âu, phiền muộn.

Sử dụng thuốc

Thuốc là lựa chọn ưu tiên trong điều trị rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm nhờ có hiệu quả nhanh, dễ sử dụng. Tuy nhiên, thuốc cần phải được dùng theo chỉ định để tránh lạm dụng và hạn chế nguy cơ tái phát.

Lựa chọn ưu tiên luôn là đơn trị liệu, đa trị liệu chỉ được khuyến cáo khi điều trị ban đầu không có hiệu quả. Trong trường hợp này, bệnh nhân sẽ được kết hợp thuốc chống trầm cảm và thuốc chống loạn thần.

Thuốc cần được sử dụng với liều thấp, sau đó tăng lên từ từ cho đến khi đạt hiệu quả. Thuốc chống trầm cảm và thuốc chống loạn thần có thể sử dụng lâu dài. Riêng thuốc an thần, giải lo âu nhóm benzodiazepin cần phải hạn chế vì nguy cơ lệ thuộc, gây nghiện.

Dùng thuốc có thể giải quyết cơ bản triệu chứng lo âu, căng thẳng, khí sắc buồn bã, u uất

Các loại thuốc được sử dụng trong điều trị rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm:

Thuốc an thần: Thuốc an thần được sử dụng để giảm trạng thái lo âu, căng thẳng quá mức. Thông thường, bác sĩ sẽ ưu tiên dùng nhóm benzodiazepin (Lorazepam, Alprazolam, Bromazepam) nhờ hiệu quả cao, tác dụng nhanh. Tuy nhiên, nhóm thuốc này chỉ được dùng ngắn hạn do nguy cơ lạm dụng và nghiện thuốc. Non-benzodiazepines (Etifoxine HCl, Sedanxio) sẽ được sử dụng thay thế trong một số trường hợp để hạn chế tác dụng phụ do benzodiazepin gây ra.
Thuốc chống trầm cảm: Thường dùng nhất là nhóm thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRIs) bao gồm Paroxetin, Escitalopram, Fluoxetin. Hoặc có thể dùng thuốc ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine (SNRIs) như Venlafaxin. Mirtazapin cũng là lựa chọn thường thấy trong điều trị rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm.
Thuốc chống loạn thần: Nhóm thuốc này thường được sử dụng kết hợp với thuốc chống trầm cảm khi đơn trị liệu không mang lại hiệu quả. Các loại thuốc thông dụng bao gồm Quetiapine, Risperidone, Olanzapine…
Các nhóm thuốc khác: Thuốc chẹn beta, thuốc kháng histamin cũng được sử dụng trong điều trị rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm. Các nhóm thuốc này chủ yếu được dùng để giảm các triệu chứng thể chất như hồi hộp, bồn chồn, mạch nhanh, rối loạn giấc ngủ…

Thuốc sẽ được sử dụng cho đến khi triệu chứng thuyên giảm và cần duy trì ít nhất 6 tháng để phòng ngừa tái phát. Ngoài các loại kể trên, bệnh nhân có thể được chỉ định dùng thêm thuốc tăng cường nhận thức, thuốc hỗ trợ chức năng gan, các loại thuốc nuôi dưỡng tế bào thần kinh… để cải thiện chức năng não bộ.

Liệu pháp tâm lý

Liệu pháp tâm lý thường được thực hiện đồng thời với điều trị dược lý để củng cố hiệu quả và phòng chống tái phát. Trong thời gian gần đây, hiệu quả của tâm lý trị liệu đã được chứng minh trên lâm sàng. Hơn hết, liệu pháp hoàn toàn không can thiệp vào cơ thể và an toàn tuyệt đối.

Rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm có mối liên hệ mật thiết với stress - căng thẳng thần kinh và đặc điểm tính cách. Do đó, liệu pháp tâm lý có vai trò rất quan trọng trong việc giảm các biểu hiện khí sắc, lo âu, căng thẳng và hạn chế tái phát.

Liệu pháp tâm lý không chỉ giúp giải tỏa cảm xúc tiêu cực, thư giãn tinh thần mà còn trang bị kỹ năng sống quan trọng. Gia tăng khả năng thích nghi, học được cách đối phó với những tình huống gây stress.

Các liệu pháp tâm lý được sử dụng trong điều trị rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm:

Liệu pháp thư giãn luyện tập
Liệu pháp nhận thức hành vi
Liệu pháp giải thích hợp lý
Liệu pháp gia đình
Hoạt động trị liệu
Vận động trị liệu

Liệu pháp tâm lý có vai trò quan trọng trong điều trị các rối loạn tâm thần thường gặp. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả như mong đợi, cần phải lựa chọn trung tâm uy tín, quy tụ đội ngũ chuyên gia giỏi và lộ trình can thiệp khoa học, bài bản.

Trung tâm Tâm lý trị liệu NHC Việt Nam là đơn vị có thế mạnh về trị liệu trầm cảm và rối loạn lo âu

Trung tâm Tâm lý trị liệu NHC Việt Nam là đơn vị có thể đáp ứng đầy đủ tiêu chí kể trên. Là địa chỉ khám, trị liệu trầm cảm uy tín ở TPHCM và Hà Nội, trung tâm nhận được sự tin tưởng của đông đảo khách hàng.

Hiện nay, tâm lý trị liệu đã bắt đầu được quan tâm nhiều hơn. Tuy nhiên ít ai biết rằng, trung tâm NHC Việt Nam đã bắt đầu nghiên cứu, ứng dụng ngay khi phương pháp này chưa phổ biến ở nước ta. Là đơn vị tiên phong, không khó để trung tâm khẳng định vị thế trong lĩnh vực.

Phương pháp tâm lý trị liệu được trung tâm áp dụng là thành quả sau thời gian dài nghiên cứu của đội ngũ chuyên gia, master coach. Đội ngũ nhân sự của trung tâm 100% đều thuộc Ủy ban NLP Hoa Kỳ và phải trải qua quá trình đào tạo khắt khe trước khi đảm nhiệm công tác tư vấn, trị liệu cho khách hàng.

Liệu pháp tâm lý tác động đến tinh thần thay vì can thiệp vào cơ thể như liệu pháp hóa dược. Lộ trình trị liệu sẽ được các chuyên gia xây dựng phù hợp với từng khách hàng. Sau thời gian trị liệu, khách hàng có thể vượt qua trạng thái lo âu, căng thẳng, u uất, chán chường. Tìm lại niềm vui, hy vọng trong cuộc sống với tinh thần khỏe mạnh và ổn định.

Chuyên gia tâm lý tại NHC Việt Nam đang tiến hành can thiệp trị liệu cho khách hàng

Hơn hết, trung tâm luôn đồng hành với khách hàng trong hành trình hòa nhập và kết nối các mối quan hệ. Sau khi điều trị, đội ngũ chuyên gia vẫn sẽ hỗ trợ khách hàng vượt qua khó khăn và trở ngại trong cuộc sống.

Trung tâm Tâm lý trị liệu NHC Việt Nam cam kết mang lại hiệu quả trọn đời, an toàn, tự nhiên, không biến chứng. Nếu có ý định trị liệu rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm, bạn đọc có thể liên hệ với trung tâm để được tư vấn cụ thể hơn.

Trung tâm Tâm lý trị liệu NHC Việt Nam

Cơ sở 1: Số 11 ngõ 83 Trần Duy Hưng, Trung Hòa, Cầu Giấy, Hà Nội

Cơ sở 2: Số 05 lô 13A, Trung Yên 6, Yên Hoà, Cầu Giấy, Hà Nội

Cơ sở 3: Số 18 Phan Chu Trinh nối dài, Phường 13, Quận Bình Thạnh - TP Hồ Chí Minh

Cơ sở 4: Số 107 Hoàng Hoa Thám, Phường 6, Quận Bình Thạnh, TPHCM

Hotline: 096 589 8008

Email: tamlytrilieunhc@gmail.com

Website: tamlytrilieunhc.com

Fanpage: FB.com/tamlytrilieunhc

Rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm là tình trạng khá phổ biến nhưng ít được quan tâm. Đa phần các trường hợp mắc bệnh đều không có cơ hội tiếp cận sớm với dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Hậu quả là dẫn đến trầm cảm nặng, gia tăng ý nghĩ và hành vi tự sát. Vì vậy, việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời có vai trò vô cùng quan trọng.

Có thể bạn quan tâm: